معرفی رشته مهندسی شهرسازی

در سال 1400 هجری شمسی ، جمعیت کشور ما به 120 میلیون نفر خواهد رسید که 80 درصد این 120 میلیون نفر در شهرها ساکن می شوند یعنی حدود 17 سال دیگر کشور ایران حدود 96 میلیون شهرنشین خواهد داشت. حال سوال اینجاست که آیا برای اسکان و فراهم نمودن امکانات اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی این 96 میلیون نفر برنامه ریزی کرده ایم؟ در حال حاضر چطور؟ آیا شهرهای ما از حداقل استانداردهای جهان برخوردارند؟ براستی چه افرادی می توانند طرحی جامع برای شهرها و شهرک ها ارائه دهند و در آرامش روحی و جسمی شهرنشینان نقش موثری داشته باشند؟

بدون شک چنین کاری از از عهده متخصصان یک رشته برنمی آید بلکه برای ساماندهی یک شهر نیاز به همکاری و همفکری اقتصاددانان ، جامعه شناسان ، معماران ، مهندسان عمران ، جغرافی دانان و کارشناسان رشته های متعدد دیگر است .

در این میان متخصص شهرسازی به عنوان سیاستگذار و مدیر متخصصان فوق ، نقش بسیار مهمی را بر عهده دارد. متخصص شهرسازی فردی است که می تواند در زمینه طراحی شهری یا برنامه ریزی شهری فعالیت کرده و عامل توسعه شهری شود.

کارشناسی شهرسازی عبارت است از مجموعه آگاهی‌های علمی، فنی در سطح آموزش‌های عمومی حرفه شهرسازی. دانش‌آموختگان این دوره قدرت اجرایی طرح سکونتگاه های شهری و یا در حال شهری شدن را در چارچوب آموخته‌های خود دارا بوده و آمادگی لازم را در تهیه طرح‌های شهری با گروههای تخصصی خواهند داشت. 

کارشناسان شهرسازی با توجه به آموخته‌های خود می‌توانند در نهادهای مختلف شهرسازی کشور مانند دفاتر شهرسازی و فنی شهرداری‌ها، دفاتر فنی وزارت کشور، ادارات کل مسکن و شهرسازی ، کارشناسی دادگستری و ... به کار پردازند. 

شهرسازی علمی است که به بررسی کلیه تحولات اجتماعی، اقتصادی، سیاسی و فیزیکی یک شهر می‌پردازد و تلاش می‌کند که روابط موجود در یک شهر را در قالب یک نظام هماهنگ، مدیریت و سازماندهی کند و متخصص شهرسازی نیز کسی است که با مطالعه و بررسی روابط اجتماعی، اقتصادی، سیاسی و فرهنگی حاکم بر شهر، برنامه‌ای بسامان و مطبوع برای یک شهر ارائه دهد. برنامه‌ای که تصویرگر سیمای شهر در آینده است.

ما واقعیتی بیرونی تحت عنوان شهرسازی نداریم. یعنی؛ هیچ دستگاه واحد یا نهاد اجتماعی توان طراحی و ساخت پدیده‌ای به بزرگی شهر را ندارد. بنابراین کلمه شهرسازی از نظر مفهومی، معنا ندارد و ما معادل آن را نیز در زبانهای خارجی نداریم و به جای آن از عنوان های برنامه‌ریزی شهری و طراحی شهری استفاده می‌کنیم؛ چرا که شهر را می‌توان برنامه‌ریزی کرد یا بخش‌هایی از آن را طراحی نمود. یعنی مدل فیزیکی آن را ایجاد کرد. اما کسی نمی‌تواند مسؤولیت ساخت پدیده پیچیده‌ای مثل شهر را بر عهده بگیرد. به همین دلیل عنوان شهرسازی درست نیست و در شورای عالی برنامه‌ریزی وزارت علوم نیز نام این رشته برنامه‌ریزی شهری و منطقه‌ای می‌باشد.

در این رشته حداقل 6 محور اصلی وجود دارد که در برنامه‌ریزی و طراحی شهر سرنوشت‌ساز است. این 6 محور عبارتند از : 

1- برنامه‌ریزی شهری که عمدتا بر روی کاربری اراضی متمرکز است. یعنی؛ بررسی می‌کند که ما چگونه فضا و پهنه شهر را به فعالیت‌های مختلف اعم از صنعتی ، تجاری و مسکونی‌ اختصاص دهیم.

2- برنامه‌ریزی حمل و نقل

3- برنامه‌ریزی اقتصادی و اجتماعی ؛ چون در شهر تنها موضوع مورد بررسی فیزیک شهر نیست بلکه مساله مهم ، جامعه شهری و انسانهایی هستند که در این محیط زندگی می‌کنند. به عبارت دیگر برای اقشار مختلف که دارای امکانات اجتماعی، اقتصادی و فرهنگی هستند یا برای اقوام مختلفی که در مکانهای مختلف یک شهر زندگی می‌کنند باید برنامه‌ریزی شود. 

4- برنامه‌ریزی شبکه‌های زیرساختی مثل آب، برق و تلفن. 

5- برنامه‌ریزی محیط زیست که به بررسی خطرات محیط زیست مثل سیل و زلزله می‌پردازد و برای مقابله با این سوانح برنامه‌ریزی می‌کند و تاثیرات سوئی که انسان بر محیط زیست می‌گذارد و ظرفیت‌های محیطی را مطالعه می‌کند. 

6- طراحی شهری که به طراحی سه‌بعدی شهر پرداخته و محور توجه آن مناسبات انسان با محیط فیزیکی خود است. در واقع در طراحی شهری انسان با تمام خصوصیات جسمی، روحی و معنویش مطرح است و هدف آن نیز ارتقای کیفیت شهر می‌باشد.
ترکیب این 6 دانش، متخصصان را قادر می‌سازند که تمامیت پدیده شهر را مورد شناسایی قرار دهند و برای هدایت و کنترل توسعه آن تلاش نمایند. 

شهرسازی یک رشته چند بعدی و میان رشته‌ای است و دانشجوی این رشته دروس متعددی در زمینه جامعه‌شناسی شهری، اقتصاد شهری، برنامه‌ریزی شهری، توسعه شهری و طراحی شهری می‌گذارند و اطلاعات مورد نیاز را در زمینه ادراک فضای شهری، تشخیص نیازهای جمعیتی، امکانات برنامه‌ریزی و تنظیم کاربری‌ها بر اساس نیازها را در حد توسعه روستایی و شهرهای کوچک به دست می‌آورد.